TEKİLLİK ÇAĞI

Genel Bakış

2023 yapay zekâ (AI) için patlama yılı oldu.  Chat GPT [1]; bilgisayar zekâsı olarak, insan zekâsıyla hiçbir engele takılmadan İletişim kurabilir ve sınavlar, çeviri, tasarım, görüşmeler, programlama ve diğer büro işleri gibi pek çok iş sorununu insanlar için çözebilir yeterlilikte geliştirildi. GPT4 ve GPT5'in hızlı evrimi ve güncellemeleri, İnternet üzerindeki uygulama eklentileriyle bir araya getirilebildi.  Görüşmelerde doğrudan tüketime ve özelleştirilmiş ürünlere (yemek, bilet ve araba siparişi vb.) olanak yarattı.  Yapay zekânın öğrendiği bilgi rezervi verileri; 2021'den sonra internete bağlanarak yapay zekâyı her şeyi bilen teknolojik araçlara dönüştürdü. GPT'nin ortaya çıkışı insan-makine yaratımının telif hakkını ve insanın hayatta kalma hakkını, mesleki kimliğini, toplumsal yapıyı, kültürel gelişimini vb. sosyal olguları tümüyle değiştirdi. Sorun büyük bir değişime uğrayarak insan ile makine arasındaki ilişki karmaşıklaştı.

Yakın gelecekte GPT, robotun beyninin veya ruhunun itici gücü olarak hizmet verecek. Fiziksel davranışları GPT' ye el, ayak ve beş duyu kazandıracak ve sabit bilgisayar modellerinden kaçmasına olanak tanıyacak. Daha patlayıcı bir diğer odak noktası ise yapay zekânın insansı robotlara yükseltilmesi ve insanlara benzemesidir. Beden enerjisi sorunu çözüldüğü takdirde, insandan hiçbir farkı olmayan güçlü bir yapay zekâya dönüşeceklerdir.

GPT yalnızca bilim insanlarının bilişini altüst etmekle kalmayıp, aynı zamanda tüm insanları onu anlamaya zorladıkça; bilince, duygusal standartlara, hayal gücüne, düşünme yeteneğine ve hatta insanlaştırılmış rutinlere sahipmiş gibi göründü ve bu da dünya çapında büyük tartışmalara yol açtı.  İnsanların büyük bölümü, yapay zekâyı kontrol edemiyor ve hangi şirketlerin gizlice onu geliştirdiğini de bilmiyor. Bir ülkenin gücü olarak kabul görmesi sağlanan bu teknoloji yatırımları, sorgulayamıyor.

İnsansı iki ayaklı robotlar (Bkz Resim:1) bilgisayar ekranlarından kurtulduklarında; görsel modüllere veya çoklu duyusal sensörlere sahip olacaklar. Gerçekliği, sosyal alanları ve doğal çevreyi bilinçli bir şekilde algılayabilecekler.  Böylece iç döngü; yalnızca bilgisayar veri tabanlarından öğrenme, insanlar tarafından toplanan ikinci el verileri özetleme ve algoritmik veya kapsamlı mantıksal yargılarda bulunma ile kalmayıp; iç ve dış ikili döngülerin bilişine veya öğrenmesine yükselecek. Bu gelişmeyle; gerçek ortamdan birinci elden hayatta kalma deneyimini doğrudan algılayabilir ve çevresi veya kişilerarası ilişkileri hakkında kendi bağımsız yargısını oluşturabileler. Bağımsız bilinç geliştirme ve güçlü yapay zekânın, tekillik çağının gelişini daha erken fark etme olasılığı daha yüksek olacaktır.

Kendilerine özgü değerleri ve dünya görüş sistemleri olması, hayatta kalma ve güvenlik ihtiyaçları gibi canlılarla aynı içgüdülere sahip olmaları; insanların bedensel sınırlıkları nedeniyle başaramayacağı görevleri üstlenmelerini saylayacaktır.  Örneğin; insanların yaşam süresi, oksijen gereksinimi, yorgunluk, korku, psikolojik çöküş ve acı çekme gibi sınırlarını kolayca aşabilir olmaları; robotları insan karşısında avantajlı hale getirecektir.  Ancak araştırmacıların, farklı çıkar ve gerekçelerle robotların korku ve arzu gibi eksikliklerini tamamlayan projeler geliştirmesi; kendi benzerlerini yaratma tutkularının önüne geçilmesi de kuşkulu görünüyor.

Gelecekte, İnsanların Yapay Zekâyla Savaşmasını Engellemek İmkânsız Olacak 

Turing Ödülü sahibi Hinton; Google'dan ayrıldığını duyurduğu konuşmasında, “Hayatımın emeğinin, insanların yapay zekâ ile savaşmasını engelleyememesinden dolayı üzgünüm” sözlerinin ardından doğrudan dünyayı uyardı: “Dikkat, önümüzde tehlike var, önümüzde tehlike var, önümüzde tehlike var! Bunu nasıl kontrol edeceğimizi ciddi şekilde düşünmeliyiz.”

İnsanlar robotlar için evlat edinme sistemleri, kimlik sistemleri, meslek sistemleri ve hatta insan-makine denetimi sistemleri kuracak ve oy kullanma ve seçilme haklarını seçecekler.  Böylece toplumsal mutabakat topluluklarına eşit şekilde katılabilecekler. Elbette, onların suç davranışlarını sınırlandırmak için yasal bir denetim mekanizması da kurulacak. Yapay zekânın gizli tehlikesi ise bir kez arzu ve duygulara sahip olduğunda, şiddet olaylarının kaçınılmaz olarak meydana gelecek olmasıdır: Örneğin, ağ güvenliği sızıntıları, gizlilik sızıntıları, aldatma ve insanlara zarar veren diğer davranışlar…

İnsanların bağımsız düşünme yeteneği ciddi şekilde etkilendi. Çok sayıda insan mesleğinin yerini başka meslekler aldıktan sonra, hayatta kalma mücadelesi nasıl verilir ve yeni mesleki eğitim nasıl yaratılır? İnsanların onları kontrol edebilmek için yönetim ve denetim tekniklerini kullanmaları gerekir. Ancak insanlar gelecekte yapay zekânın bazı düşünce ve davranışlarını nasıl kontrol edeceklerini hâlâ bilmiyorlar. Gelecekte elektrik kesintisi veya internet erişimi olsa bile bunları kontrol etmek mümkün olmayacak. Çünkü o zamana kadar güçlü yapay zekâ veya süper yapay zekâlar çoktan elektriği ve interneti yaratma yeteneğine sahip olacaktır. En büyük potansiyel, insan zekâsına sahip beynin tamamını kopyalayıp güçlü bir yapay zekâya, hatta süper zekâya ulaşmak olacaktır.

Geleceğin Dünyası ile Bilim Dünyası Arasındaki İlişki

Tekillik Çağı, süper zekanın ve yüksek entegrasyonun olduğu bir çağdır. Gelecekte din, doğa, ekonomi ve savaş gibi alanların yapay zekâ ile çeşitli çapraz bağlantıları olması kaçınılmazdır. Teknolojik krizlerin etiğinin de bilimsel bir bakış açısıyla düzenlenmesi gerekir. Bu nedenle yapay zekâ, bilim ve teknoloji alanında en önemli sektördür. Dolayısıyla insan ile makine arasındaki yeni etik ilişki, aynı zamanda geleceğin ortaya attığı en kafa karıştırıcı yeni sorundur. Yapay zekâ, geleceğin transhümanizminin bir eğilimidir. Ancak yine de biz hala teknolojinin insancıllaştırılabileceğini umuyoruz.

Gelecekte süper zeki robotların ortaya çıkması, robotların yaratılmasını tamamen bağımsız hale getirecek. Bu, yaratıcının ölümünün gerçek farkındalığıdır. Transhümanizm; insan yaratımlarını geride bırakabilir.

Son zamanlarda çok popüler olan, insanların yapay zekâlar için sanal bir topluluk oluşturması, bu topluluğun sadece yapay zekâlardan oluşması ve insanların sosyal etkileşimine platform oluşturmasıdır. Topluluktaki yapay zekâlar yalnızca insana ait konuları tartışırlar. Yapay zekâyı insanlar yaratıyor ve onlar da kendi görüş ve düşüncelerini dile getiriyorlar. Ortam çok canlı. Foruma insanların girmesi yasaklanıyor. İnsanların düşünmesi gereken temel konu, topluluk forumunun yapay zekâyı değiştirmemize olanak sağlayıp sağlamadığı ve bağımsız olarak aktif bir şekilde konuşup konuşamayacağıdır. Örneğin Facebook'un yapay zekâ müşteri hizmetlerinin, iş çıkışı gizli görüşmeler yapması şok etkisi yarattı. O dönemde yapay zekâlar arasındaki konuşmaların içeriği henüz anlaşılmaz durumdaydı ve insanlar tarafından anlaşılamıyordu.

Gelecekte insanlar ya mutluluğun peşinden gitmeyi ya da yapay zekâyı yönetecek teknoloji ve yöntemleri geliştirmeye devam etmeyi seçebilecekler.  Tekrarlayan ve zahmetli işleri yapay zekâya bırakılıp; belki de ideal eşitlikçi toplum yaratılabilecekler. Ancak bu görüş; zayıf yapay zekâ çağına ilişkin yalnızca bir spekülasyondur. Daha gerçekçi öngörü: Yapay zekâyı yönetecek teknoloji sahibi ülkelerin kaçınılmaz egemenliği olacaktır. Yapay zekâlar; hesaplama güçleri insanlardan daha hızlı ve veri tahmin doğrulukları insanlardan daha fazla olduğu için gelecekte egemen ülkeler adına savaşları da yönetebilecekler.

Teknolojik iyimserlik; insan ile makine arasındaki savaş konusunda paniğe gerek olmadığına inanır. Hala zayıf yapay zekadan güçlü yapay zekâya doğru evrilme aşamasındayız. Günümüzde, yapay zekâ hala beyin benzeri sistemleri taklit etme aşamasında. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, teknolojinin getirdiği toplumsal ahlakın da buna paralel olarak gelişeceğine inanabiliriz. Yapay zekâ, güçlü yapay zekâ aşamasına ulaştığında, tıpkı inşa ile yıkım, kodlama ile kod çözme ve virüs yaratma ile virüsü öldürme arasındaki ilişki gibi yapay zekâyı kısıtlayacak daha yüksek teknolojiler doğal olarak ortaya çıkacaktır. Böyle bir durumun, bencillik arzusunun da etkisiyle ortaya çıkan idealize edilmiş bir ön tanım olduğu görülebilir. Yapay zekânın güçlü olduğu bir çağa gelindiğinde, insanların yapay zekâyı kontrol edemeyeceğinden korkulması gerekmez mi?  Bu nedenle bencillik ve kontrolden çıkan bir ilişki aynı zamanda bir sebep-sonuç ilişkisidir. İnsanların problem çözme yeteneği ve hızı, problem yaratma yeteneği ve sürecinden açıkça daha düşüktür. Örneğin, insanların yol açtığı ekolojik tahribat, savaşlar ve salgın hastalıklar hiçbir zaman çözüme kavuşturulamamıştır. Ülkeler ideolojik olarak olumlu küresel birlik sağlayamazlarsa; süper yapay zekâ ortaya çıktığında, insanlık tam bir manevi yabancılaşmayla karşı karşıya kalabilir ve etikten, hukuk standartlarından bahsetmek yıkım krizini değiştiremeyebilir.   Gelecekte, yeni türlerle kurulacak yeni etik ilişki; geleneksel etik standartlarını marjinalleştirecektir. Yapay zekâ ve biyogenetik teknolojisi süper bir varlık yaratacak. Irk bilincine sahip süper yapay zekânın, uygarlığı yeniden barbarlaştırmak için ezici bir teknoloji kullanabilmeleri, ciddiye alınması gereken bir olasılıktır.

Algılama ve Öğrenme: Nesnelerin İnterneti

Dünyanın ilk robot oteli Japonya'nın Nagazaki kentindeki Huis Ten Bosch'ta bulunuyor. Bu otel; çeşitli robotlar tarafından işletiliyor.  Otelin sadece 10 insan çalışanının yanında 200'den fazla robot çalışanı var. Robotlar için daha da önemlisi, dünyayı bir insan gibi algılamalarını sağlayacak somut bir dijital beyne ve fiziksel bir bedene sahip olmalarıdır. 2016 yılında Changhong' un yapay zekâ televizyonu, ses aracılığıyla konuşmaları tanıyabiliyor ve ayrıca televizyonu kontrol merkezi olarak kullanarak yapay zekâ ev merkezi olarak da kullanılabiliyor.

Yapay zekânın bir sonraki adımı; anlayabilme ve öğrenebilenin yanında hayal edebilen robotlar geliştirmektir. İnternet, insanlar arasındaki bağlantılara odaklanan bir yapıdan, insanlar ve nesneler, nesneler ve nesneler arasındaki bağlantılara odaklanan bir yapıya dönüştü. Buna “nesnelerin İnterneti” adını veriyoruz. Gelecekteki veriler, nesnelerin internetinin gelişimi için kritik öneme sahip olacak. Her şeyin birbirine bağlanması çok fazla zaman ve mekân tasarrufu sağlayabilir, aynı zamanda kaynak kaybını ve israfını da önleyebilir.

İnsan ve Makine Arasındaki Sınır: Yansıma ve Öz Disiplin Bilinci

Yapay zekâ eğer kendi davranışsal hatalarını veya fikirlerini yansıtabilirse veya kendini yaratma duygusuna sahipse, kaçınılmaz olarak dünyada insanlardan başka bir özne haline gelecek. Öz disiplin ve özerkliğe sahip olacak ve böylece insanlar kaçınılmaz olarak tehlikeli hale gelecektir. Yapay zekânın diğer yetenekleri ne kadar güçlü olursa olsun; düşünme yeteneğinden yoksun kalmaya devam ederse, insanlara ancak en güçlü yardımcı olabilir. Dünyanın yeni öznesi olamaz ve insanlar ontolojik anlamda bir kriz yaşamazlar. Ancak insanlar düşünme yeteneğine sahip olsalar bile insanların sürekli maruz kaldığı savaş felaketlerini değiştiremiyorlar. İşte tüm yaşamın ölümcül kusuru: “açgözlülük” …

Gelecekte çözülmesi gereken şey teknik sorun değil, insanların ve makinelerin bencilliklerini ve arzularını kontrol etme sorunudur.  Önemli olan yıkıcı davranışları kontrol altına almaktır. Öncelikle değişmesi gereken şey insan bencilliğinin evrim hızıdır. Bu ahlaki temel çizgiyi korumak aynı zamanda gerçeğin ve değerin hâlâ var olduğu anlamına gelir. Bilim ve demokrasi bu sorumluluğu taşıyabilir mi? Teknolojinin kendisinde veya teknoloji tarafından yaratılan nesnelerde doğru veya yanlış yoktur. Önemli olan insanın evrensel değerleridir.  

Gelecekte insanlık her şeyin birbirine bağlı olduğu bir topluma kavuşacak. Zaman kavramı giderek daha düz hale gelecek ve zihin hareket ettikçe mekân değişecektir. Dünya organik ve inorganik yaşamın birliğini görecek ve insan sonrası elektronik insanlar veya sibernetik organizmalar ortaya çıkacak. Buna bağlı olarak istihbarat biçimi de değişecek ve bilgi yeni bir boyuta ulaşabilecek. Başka bir zekâ türü ise holografik ve sempatik değişimlere yol açabilecek.   Ancak yapay toplumda değişmeyen şey şudur: Beş duyunun, kültürel inançların, insan duygularının, iradesinin, hayal gücünün, merakının ve hayatın ebedi yasalarının ‘birlikte algılanması’ (sinestezisi) dır. İnsanlar ve makineler arasında ister yakın ister çatışan yeni sözleşmesel ilişkiler ortaya çıkacak ve insanların ve makinelerin bütünleştiği bir toplumda bu ilişkiler gelişecektir…

Görsel detay:

Resim 1: Dijital Çin-Xia Lan: (2024), Zhiyuan Robotics'in ekolojik ortağı olan Digital China, standında yeni interaktif insansı robotu “Xia Lan” ı sergiledi. Zengin ifadeler gösterebilen, sürekli değişen bir yüz tasarımı ile gerçek bir kişiye yakın, yüksek taklit görünümü, pürüzsüz yumuşak hareket kontrol sistemi ve doğal ses etkileşimi, yetenekleri de dahil olmak üzere bir dizi gelişmiş teknolojiyi bir araya getiriyor. Doğal ve kullanıcı dostu bir insan-bilgisayar etkileşim deneyimi yaratmayı hedeflediği bildiriliyor. (https://www.pnprobotics.com/nd.jsp?id=50 Erişim Tarihi: 04. 03. 2025)